Η γυναίκα στην τηλεόραση

Τα γεγονότα: Με την αλλαγή της κοινωνίας και της θέσης της γυναίκας μέσα σε αυτή, άλλαξε και ο τρόπος με τον οποίο αυτή παρουσιάζεται στις ταινίες και στα σίριαλ. Έχουμε πια την παρουσίαση της γυναίκας ως ανεξάρτητης, που αναζητάει βέβαια την συντροφιά του άντρα, αλλά όχι για να κρεμαστεί πάνω του. Υπάρχουνε βέβαια και οι σειρές που παρουσιάζουν ένα πρότυπο γυναίκας πονηρό, που καταφέρνει να πείσει τον άντρα με πλάγιους τρόπους. Δυστυχώς όμως, πολλές είναι οι εκπομπές που οι ίδιες οι γυναίκες επιλέγουν να υποβαθμίζουν την θέση τους μόνες και να εξευτελίζονται. Στη διαφήμιση υπάρχουν συγκεκριμένα στερεότυπα με τα οποία παρουσιάζεται η γυναίκα, με μεγαλύτερο πρόβλημα τον έντονα σεξουαλικό χαρακτήρα με τον οποίο προβάλλεται. Στον τομέα της παρουσίασης έχουμε τρεις κατηγορίες: την παρουσίαση ψυχαγωγικών εκπομπών, την παρουσίαση ειδήσεων και ενημερωτικών εκπομπών και την παρουσίαση reality show - κάθε μία με τα δικά της στερεότυπα. (ολόκληρο το κείμενο με το οποίο δουλέψαμε μπορείτε να το διαβάσετε εδώ)

Τα συναισθήματα: Νιώθουμε θαυμασμό  προς τις γυναίκες που παρουσιάζουν δελτία ειδήσεων και ενημερωτικές εκπομπές - κυριαρχούν σε έναν ανδροκρατούμενο χώρο και χειρίζονται με ίσους όρους τις συζητήσεις με άντρες. Μας κυριεύει μια πίκρα σχετικά με τα στερεότυπα που θέλουν την γυναίκα μόνο αντικείμενο σεξουαλικής εκμετάλλευσης, αλλά παράλληλα αισθανόμαστε και μια απέχθεια για τις γυναίκες που δέχονται να εξευτελιστούν με τέτοιο τρόπο για να κερδίσουν χρήματα, δόξα και αναγνώριση αλλά και μια αγανάκτηση για το γεγονός οτι ενώ υπάρχουν κανόνες δεοντολογίας, δεν τηρούνται. Αγανάκτηση επίσης αισθανόμαστε με τον τρόπο τον οποίο η γυναίκα χειραγωγείται μέσω της διαφήμισης, αλλά και για το γεγονός οτι τα δικαιώματα τα οποία κατέκτησε πριν κάποια χρόνια με το κίνημα του φεμινισμού, αντί να τα χρησιμοποιήσει για να διεκδικήσει κάτι καλύτερο, τα εγκατέλειψε για να γίνει με δική της θέληση κάτι κατώτερο (και μάλιστα με εξευτελιστικό τρόπο)

Πιθανοί κίνδυνοι: Μέσω της τηλεόρασης δίνονται στα παιδιά αρνητικά πρότυπα σχετικά με την εικόνα της γυναίκας και την θέση της στην κοινωνία και την οικογένεια. Ο ρόλος της γυναίκας που προβάλλεται περισσότερο είναι αυτός της ερωμένης, με αποτέλεσμα ο ρόλος της ως μητέρα να υποβαθμίζεται και η οικογένεια να διαλύεται.

Θετικά σημεία: Υπάρχουν γυναίκες που με την δουλειά και το ήθος τους αποτελούν θετικά πρότυπα και μέσω των ΜΜΕ γίνονται γνωστές. Πολλές γυναίκες μέσα από την τηλεόραση κατάφεραν να πραγματοποιήσουν τους στόχους τους και αυτό τους έδωσε ηθική ολοκλήρωση

Εναλλακτικές λύσεις: το ΕΣΡ πρέπει να εφαρμόσει αυστηρά τους κανόνες δεοντολογίας που ήδη υπάρχουν. Θα μπορούσε να δημιουργηθεί μια καινούρια επιτροπή, η οποία δεν θα είναι διαπλεκόμενη με οικονομικά και κοινωνικά συμφέροντα, θα είναι ανεξάρτητη και δίκαιη και θα ελέγχει τις εκπομπές και τις διαφημίσεις πριν βγουν στον αέρα κι αν το κρίνει απαραίτητα θα απαγορεύει την προβολή τους (θα τις ελέγχει μόνο ως προς το αν τηρούν τους κανόνες δεοντολογίας - δεν θα είναι μια μορφή λογοκρισίας όπως στα ολοκληρωτικά καθεστώτα). Φυσικά μια αποτελεσματική εναλλακτική λύση θα είναι οι εκπομπές που υποτιμούν την γυναίκα να μην έχουν πια ζήτηση και ακροαματικότητα.

Συμπεράσματα - κρίσεις: Το θέμα της γυναίκας στην τηλεόραση είναι πολύπλοκο, κυρίως γιατί υπάρχει σύγχυση εννοιών. Έχουμε ταυτίσει το όμορφο και το ερωτικό με το πρόστυχο και το χυδαίο. Νομίζουμε οτι ο κύριος ρόλος της γυναίκας είναι αυτός της ερωμένης - γιατί αυτός είναι ο ρόλος που προβάλλεται περισσότερο στις σειρές και τις ταινίες: η ερωμένη είναι η όμορφη, ποθητή γυναίκα. Σπάνια στις διαφημίσεις βλέπουμε απλές, καθημερινές γυναίκες, χωρίς αναλογίες μοντέλου και τέλεια επιδερμίδα, να παρουσιάζουν προϊόντα. Η αθωότητα είναι κάτι που σε ορισμένες εκπομπές γίνεται περίγελος. Σημαντικό επίσης είναι το γεγονός οτι σπάνια προβάλλεται ο ρόλος της γυναίκας ως μητέρα, που στηρίζει την οικογένεια - με αποτέλεσμα να υπάρχουν πολλές άσχημες καταστάσεις (για παράδειγμα ένας οικογενειάρχης μπορεί να έχει την γυναίκα του στο σπίτι και παράλληλα την ερωμένη, η οποία έχει την εξωτερική εμφάνιση μοντέλου).

Όλα αυτά τα λανθασμένα πρότυπα επιδρούν κυρίως στους νέους: οι κοπέλες αισθάνονται την πίεση να είναι ταυτόχρονα καλές στην δουλειά τους, όμορφες εξωτερικά, μορφωμένες, έξυπνες, χαρούμενες, να προλαβαίνουν τις δουλειές του σπιτιού, να μεγαλώνουν τα παιδιά. Από την άλλη μεριά, τα αγόρια απενοχοποιούν την μοιχεία γιατί θεωρούν οτι αυτό τους κάνει περισσότερο άντρες και δεν αισθάνονται την υποχρέωση να φερθούν με σεβασμό στο άλλο φύλο (αφού καθημερινά το βλέπουν στις διαφημίσεις και στις ταινίες να εξευτελίζεται και να προβάλλεται μόνο ως ερωτικό αντικείμενο). Αυτή η λανθασμένη αντίληψη που υιοθετείται προκαλεί με την σειρά της πολλά προβλήματα στις σχέσεις των φύλων και στην ισορροπία της οικογένειας.

Σημαντικό ρόλο στο πρόβλημα αυτό παίζουν όσοι παίρνουν τις τελικές αποφάσεις για το τι θα προβάλλουν στην τηλεόραση: πρέπει κάποια στιγμή τα οικονομικά συμφέροντα να παραμεριστούν μπροστά στην διασφάλιση της γυναικείας (και γενικά της ανθρώπινης) αξιοπρέπειας.

Φυσικά σε καμία περίπτωση δεν μπορούμε να παραβλέψουμε την ύπαρξη αξιοπρεπών γυναικείων μορφών στο χώρο της τηλεόρασης που επιτελούν το έργο τους με ήθος και επιμονή.

Τέλος, μεγάλη είναι και η ευθύνη του καθενός από εμάς: πρέπει να αναγνωρίσουμε τον αμοιβαίο σεβασμό στην προσωπικότητα του άλλου και να μην παρασυρόμαστε από τα λανθασμένα στερεότυπα με τα οποία μεγαλώσαμε ή τα οποία επιδρούν καθημερινά επάνω μας.

Φωτογραφίζοντας την γυναίκα στην Ανατολή και την Δύση

     Τις φωτογραφίες τις οποίες αναλύσαμε θα τις δείτε εδώ (σημ. της καθηγήτριας: οι δυο φωτογραφίες προέρχονται από το προσωπικό μου αρχείο. Δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό Εψιλον της κυριακάτικης Ελευθεροτυπίας, περίπου 8-9 χρόνια πριν και δεν αναφέρουν το όνομα του δημιουργού. Δεν υπάρχει καμιά διάθεση κλοπής πνευματικών δικαιωμάτων, απλά είναι αδύνατο να βρεθούν ο/οι δημιουργοί της φωτογραφίας)


     Παρατηρώντας και περιγράφοντας τις δύο εικόνες συγκεντρώσαμε 10 λέξεις για κάθε μία, που περιγράφουν τι βλέπουμε ή τι σκεφτόμαστε για αυτές (10 λέξεις φαίνονται λίγες αλλά δεν ήταν και τόσο εύκολο!)

1.	Στεναχώρια	Ελευθερία
2.	Σκεπτικό (το κορίτσι)	Χαρά
3.	Μάθηση	Ομορφιά
4.	Προβληματισμός	Μίμηση
5.	Καταπίεση	Θαυμασμός (της μικρής στις μεγαλύτερες κοπέλες που χορεύουν)
6.	Αποφασιστικότητα	Φωτεινά χρώματα
7.	Ταλαιπωρία	Πολυτέλεια
8.	Άσχημες συνθήκες διαβίωσης	Ειδικά ρούχα
9.	Σκούρα χρώματα	Μοντέρνο
10.	Θαυμασμός (δικός μας προς το κορίτσι)	έκφραση

     Διαπιστώνουμε ότι τα χρώματα και η στάση του σώματος των δύο κοριτσιών επηρεάζουν άμεσα το έργο και τις ιδέες που θέλει να εκφράσει. Στην πρώτη τα χρώματα είναι σκούρα, μουντά και σκοτεινά, κάτι που μας οδηγεί να σκεφτούμε ένα περιβάλλον χωρίς επιλογές, ενώ στην δεύτερη τα χρώματα είναι φωτεινά και χαρούμενα, κάτι που μας κάνει να σκεφτούμε ένα περιβάλλον ελεύθερο και χαρούμενο.

     Κάποιοι τίτλοι που θα μπορούσαμε να δώσουμε στο έργο αυτό είναι:

1) Διαφορετικές πραγματικότητες

2) Καλή και κακή ζωή

3) Μακρινές αντιλήψεις

4) Το φως και το σκοτάδι

     Το κορίτσι στην πρώτη φωτογραφία είναι πιθανό να σκέφτεται: 

«Μπορεί να με πιάσουν και να με τιμωρήσουν» 

«Τι τυχερή που είμαι που μπορώ και πηγαίνω σχολείο!» 

«Ίσως με τα γράμματα καταφέρω να ξεφύγω από την φτώχεια και να έχω ένα καλύτερο μέλλον»

   ενώ το κορίτσι στην δεύτερη είναι πιθανό να κάνει κάποια από τις παρακάτω σκέψεις:

«Μακάρι κι εγώ κάποτε να γίνω σαν αυτές τις κοπέλες»

«Κάποτε κι αυτές οι μεγάλες ξεκίνησαν από εδώ που είμαι τώρα»

«Τι τυχερή που είμαι! Άλλα παιδάκια δεν μπορούν να κάνουν μπαλέτο!»

    Πολλές σκέψεις έρχονται στο μυαλό μας με αφορμή αυτές τις εικόνες. Διαπιστώνουμε πόσο μεγάλες αδικίες υπάρχουν σε ό,τι αναφορά τις συνθήκες διαβίωσης και τις ευκαιρίες που έχουν τα κορίτσια. Ανάλογα με την χώρα που θα τύχει να γεννηθείς,  θα έχεις διαφορετικές ευκαιρίες, αντιλήψεις και προοπτικές.

Επίσης, διαπιστώνουμε ότι το κορίτσι στην πρώτη φωτογραφία μπορεί στο μέλλον να συγκρουστεί με τον σύζυγό της (ή και τον πατέρα της) , οποίος δεν θα θέλει να είναι μορφωμένη. Αλλά και το κορίτσι της δεύτερης φωτογραφίας μπορεί να συγκρουστεί με τους γονείς του γιατί αν αποφασίσει να ασχοληθεί επαγγελματικά με τον χορό οι γονείς της πιθανόν να αντιδράσουν και να την αναγκάσουν να στραφεί σε κάτι πιο πρακτικό. Διαπιστώνουμε δηλαδή ότι αυτά που θέλει μια κοπέλα (είτε στην Δύση είτε στην Ανατολή) πρέπει να είναι σύμφωνα με αυτά που προσδοκεί η κοινωνία να κάνει.

Τέλος, ενώ στην Ανατολή η μάθηση θεωρείται κάτι πολύ σημαντικό αλλά όχι αυτονόητο για όλους (και σίγουρα όχι για τα κορίτσια) στην Δύση το βάρος πλέον δίνεται και σε άλλους τομείς (όπως ο χορός και οι τέχνες). Αυτό μπορεί να συμβαίνει γιατί πλέον στη Δύση η εκπαίδευση όλων των κοριτσιών θεωρείται δεδομένη – βέβαια το δεδομένο της ευκαιρίας της εκπαίδευσης πολλές φορές οδηγεί στο να μην εκτιμάται. 

Η γυναίκα στη θρησκεία - ο Χριστός και η Σαμαρείτιδα (Iωάννης, δ' 1 - 30)

Τα γεγονότα: Ο Ιησούς αναχώρησε από την Ιουδαία για να πάει στην Γαλιλαία, επειδή εκεί δεν προκαλούσε τις κατηγορίες των Φαρισαίων. Περνώντας από την Σαμάρεια, κάθησε σε ένα πηγάδι, ενώ οι μαθητές του είχαν πάει να αγοράσουν τρόφιμα. Στο μεταξύ έρχεται στο πηγάδι μια Σαμαρείτιδα για να πάρει νερό. Ο Χριστός της ζήτησε νερό και εκείνη απόρησε πώς της μιλάει, αφού είναι γυναίκα και μάλιστα αλλοεθνής. Μέσα από την συνομιλία τους ο Χριστός αποκάλυψε οτι γνωρίζει πως η γυναίκα είναι αμαρτωλή. Στις ερωτήσεις της γυναίκας για το αν είναι κάποιος προφήτης του αληθινού Θεού, ο Χριστός της απαντά οτι αυτός είναι ο Μεσσίας. Οι μαθητές που έφτασαν εκείνη την στιγμή απόρησαν που είδαν τον Ιησού να μιλά με μια Σαμαρείτιδα, αλλά δεν είπαν κάτι. Συγκινημένη η γυναίκα, έτρεξε στους συγχωριανούς της να τους ανακοινώσει την παρουσία του Χριστού. (όλο το μεταφρασμένο απόσπασμα από την Καινή Διαθήκη μπορείτε να το διαβάσετε εδώ)

Τα συναισθήματα: Νιώθουμε χαρά που η γυναίκα βρήκε απαντήσεις στα θεολογικά της ερωτήματα. Αισθανόμαστε αμηχανία που οι μαθητές θεώρησαν κάπως περίεργο το γεγονός οτι ο Χριστός μιλούσε με μια αλλοεθνή γυναίκα. Θαυμάζουμε το γεγονός οτι ο Χριστός, αν και ήξερε τις αμαρτίες της γυναίκας δεν απέφυγε την συνομιλία μαζί της - αντίθετα την επεδίωξε.

Πιθανοί κίνδυνοι: Πολλοί θα μπορούσαν να κατηγορήσουν τον Χριστό επειδή, αντίθετα στους κοινωνικούς κανόνες της εποχής, μιλά δημόσια σε μια γυναίκα και μάλιστα άλλου έθνους. Επίσης η γυναίκα θα έμενε για πάντα σε μια πλάνη, αν δεν συναντούσε τον Χριστό ή αν αυτός δεν μιλούσε μαζί της.

Θετικά σημεία: οι Σαμαρείτες γίνονται χριστιανοί, κι αυτή την αλλαγή την οφείλουν σε μια γυναίκα - κάτι που αποτελεί επανάσταση για τα ήθη της εποχής.

Εναλλακτικές λύσεις: ο Χριστός θα μπορούσε να μην είχε μιλήσει στην γυναίκα ή να της μιλήσει αλλά να μην της φανερώσει ποιος πραγματικά είναι. Θα μπορούσε να εμφανιστεί ως Θεός σε έναν άντρα Σαμαρείτη. (Βέβαια, τίποτα από αυτά δεν εξυπηρετούσε το σχέδιο του.)

Συμπεράσματα - κρίσεις: ο Χριστός "καταδέχτηκε" να εμφανιστεί σε μια αμαρτωλή γυναίκα. Ένα από τα μηνύματα που θέλει να περάσει είναι οτι και η γυναίκα έχει αξία σε μια κοινωνία - είναι ισότιμο μέλος, όπως και ο άντρας. Σημαντική είναι και μια άλλη παρατήρηση: η γυναίκα ήταν αμαρτωλή για την εποχή της και το ήξερε. Είχε επίγνωση των λαθών της, αλλά δεν καθησύχαζε την συνείδηση της με το αρνείται την ύπαρξη ενός Θεού - ενός Θεού που ήταν πιθανό να την τιμωρήσει για τα λάθη της. 

Η γυναίκα στη θρησκεία - η εμφάνιση του Χριστού στη Μαρία Μαγδαληνή

Τα γεγονότα: Μετά την ταφή του Χριστού, η Μαρία Μαγδαληνή πηγαίνει στο μνήμα αλλά βρίσκει την πέτρα μετατοπισμένη. Φωνάζει τον Πέτρο και τον Ιωάννη οι οποίοι τρέχουν, βλέπουν το άδεια μνήμα και θεωρώντας οτι το σώμα του Χριστού κλάπηκε, γυρίζουν σπίτια τους. Η Μαρία έμεινε στο μνήμα και έκλαιγε, όταν της παρουσιάστηκαν δυο άγγελοι και πίσω ο Ιησούς (τον οποίο η Μαρία δεν γνώρισε αρχικά). Όταν ο Χριστός φώναξε την Μαρία με το όνομα της, εκείνη κατάλαβε οτι ήταν αυτός και ο Χριστός της είπε να μεταφέρει το μήνυμα της ανάστασης του και στους υπόλοιπους μαθητές. (όλο το μεταφρασμένο απόσπασμα από την Καινή Διαθήκη μπορείτε να το διαβάσετε εδώ)

Τα συναισθήματα: Αισθανόμαστε χαρά και ανακούφιση που η μεγάλη στεναχώρια της Μαρίας για τον θάνατο του Χριστού εξαφανίστηκε. Επίσης αισθανόμαστε απορία που δεν παρουσιάστηκε ο Χριστός όταν ήταν μπροστά ο Πέτρος και ο Ιωάννης.

Πιθανοί κίνδυνοι: Οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι δεν θα πίστευαν την ανάσταση και θα έλεγαν οτι το σώμα κλάπηκε (όπως και έγινε)

Θετικά σημεία: η πίστη των μαθητών / μαθητριών του Χριστού εδραιώθηκε καθώς τα λόγια του βγήκαν αληθινά (σχετικά με την ανάσταση του 3 μέρες μετά τον θάνατο του).

Εναλλακτικές λύσεις: Ο Χριστός θα μπορούσε να εμφανιστεί σε κάποιον αγαπημένο του μαθητή (τον Πέτρο ή τον Ιωάννη). Επίσης θα μπορούσε να εμφανιστεί μπροστά στους Φαρισαίους για να τους πείσει έμπρακτα για την ανάσταση του.

Συμπεράσματα - κρίσεις: Αποτελούσε τιμή το γεγονός οτι ο Χριστός διάλεξε μια γυναίκα για να μεταφέρει το μήνυμα της αναστάσεως του και δείχνει έμπρακτα οτι καθόλου δεν υποβαθμίζει την θέση της γυναίκας στην κοινωνία. Η γυναίκα γίνεται αυτή που θα μεταφέρει το χαρμόσυνο μήνυμα και οι απόστολοι με την σειρά τους θα το μεταφέρουν σε όλα τα έθνη. Ακόμα ένα σημαντικό σημείο είναι οτι η Μαγδαληνή (μαζί με άλλες γυναίκες) ήταν ομάδα και ισότιμο μέλος με τους υπόλοιπους μαθητές του Χριστού. Αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό για μια κοινωνία που θεωρούσε την γυναίκα κάτι κατώτερο, που δεν χρειάζεται κάποιος να συναναστρέφεται μαζί της.

Η γυναίκα στη θρησκεία - ο Χριστός και η αμαρτωλή γυναίκα (Ιωάννης, Η' 1-11)

Τα γεγονότα: ο Ιησούς πέρασε την νύχτα του στο όρος των Ελαιών και το πρωί πολύς κόσμος τον πλησίασε για να ακούσει το κήρυγμα του. Την ίδια στιγμή οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι έφεραν μπροστά Του μια γυναίκα που πιάστηκε να απατά τον σύζυγο της και Τον ρώτησαν αν πρέπει να την λιθοβολήσουν, όπως ορίζει ο νόμος του Μωυσή. Ο Ιησούς δεν απάντησε αλλά αυτοί επέμεναν (για να τον παγιδέψουν). Τελικά ο ο Ιησούς είπε οτι όποιος δεν έχει κάνει καμία αμαρτία στη ζωή του να ρίξει την πρώτη πέτρα. Έτσι οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι έφυγαν χωρίς να λιθοβολήσουν την γυναίκα. Στο τέλος ο Ιησούς άφησε την γυναίκα ελεύθερη αλλά την διέταξε να μην ξανακάνει την πράξη αυτή. (όλο το μεταφρασμένο απόσπασμα από την Καινή Διαθήκη μπορείτε να το διαβάσετε εδώ)

Tα συναισθήματα: Αισθανόμαστε συμπόνια για την γυναίκα, όχι γιατί δικαιολογούμε την πράξη της αλλά γιατί καταδικάστηκε σε θάνατο μόνο αυτή και όχι ο μοιχός άντρας. Ανακουφιζόμαστε και χαιρόμαστε που στο τέλος η γυναίκα σώθηκε, μας μένει όμως και ένα συναίσθημα πίκρας και αδικίας για την υποκρισία που κυριαρχούσε - μόνο η γυναίκα τιμωρούνταν χωρίς να υπολογίζεται το γεγονός οτι και ο άντρας είχε μερίδιο ευθύνης σε μια τέτοια κατάσταση.

Πιθανοί κίνδυνοι: Η γυναίκα θα μπορούσε να πεθάνει αν δεν υπήρχε η παρέμβαση του Ιησού ή αν οι γραμματείς και οι Φαρισαίοι δεν λάμβαναν υπ'όψιν τα λόγια του. Επίσης, παρά το γεγονός αυτό η νοοτροπία των ανθρώπων μπορεί να μην άλλαζε άμεσα και δραστικά.

Θετικά σημεία: Έστω και προσωρινά έχουμε μια αποκατάσταση της κοινωνικής δικαιοσύνης. Φυσικά το πιο θετικό είναι οτι η γυναίκα γλύτωσε τον θάνατο. Επίσης, οι παρόντες που έβλεπαν τα γεγονότα διδάχτηκαν κι εκείνοι για το τι είναι σωστό και τι όχι.

Εναλλακτικές λύσεις: Ο Χριστός θα μπορούσε να προτείνει να τιμωρηθεί με τον ίδιο τρόπο και ένας άντρας. Ακόμη, θα μπορούσε να πάρει την γυναίκα και να εξαφανιστούν (κανένας όμως από αυτούς τους τρόπους δεν θα είχε την ίδια απήχηση και διδαχή). Επίσης, θα μπορούσε να υπάρξει αλλαγή στη νομοθεσία, ώστε να να υπάρχει ισονομία ανάμεσα σε άντρες και γυναίκες για το ίδιο αδίκημα. 

Συμπεράσματα - κρίσεις: Ο Ιησούς, σε μια εποχή που η γυναίκα θεωρούνταν αντικείμενο, κήρυξε την ισότητα του άντρα και της γυναίκας. Τους έδωσε διαφορετικούς ρόλους αλλά τους έκανε ομότιμους ως προς την αρετή. Για την δημιουργία μιας σωστής οικογένειας δεν μπορεί το ένα μέλος (η μητέρα και σύζυγος) να έχει άσχημη μεταχείριση από το άλλο (τον σύζυγο και πατέρα). Δεν θα δοθούν τα σωστά πρότυπα στα παιδιά, αν καθημερινά ο πατέρας υποβαθμίζει την μητέρα και της συμπεριφέρεται άσχημα.
Με αυτή τη συμπεριφορά όμως, δεν θα ζημιωθεί μόνο η οικογένεια αλλά και ο ίδιος ο άντρας, ο οποίος θα χάσει την ψυχική σωτηρία του αφού επιμένει να συμπεριφέρεται άσχημα σε έναν άλλο άνθρωπο - και μάλιστα στην μητέρα των παιδιών του.
Ο Χριστός, με λίγα λόγια, μια μόνο φράση, προσπάθησε να διδάξει έμπρακτα την ισότητα και μάλιστα με έναν τρόπο διαχρονικό που ταιριάζει σε όλες τις κοινωνίες. Το "παραστράτημα" για τον Χριστό δεν ανήκει μόνο στον άντρα ή μόνο στην γυναίκα, αλλά στον άνθρωπο γενικά.
Τέλος, δεν μπορούμε παρά να διαπιστώσουμε, οτι δυστυχώς και στις μέρες μας υπάρχει σε πολλούς λαούς η νοοτροπία οτι η γυναίκα είναι αυτή η οποία φταίει για όλα και μόνο αυτή πρέπει να τιμωρηθεί σε περίπτωση που κάνει κάτι με την σύμπραξη κάποιου άντρα.

Η γυναίκα και ο ρόλος της στην οικογένεια - Αριάγνη, Στρατής Τσίρκας

Τα γεγονότα: H Αριάγνη και ο Διονύσης Σαρίδης είναι μια οικογένεια Ελλήνων που ζει στην Αίγυπτο περίπου στα 1942-43 μαζί με τα τρία παιδιά τους. Η Αριάγνη θυμάται ένα περιστατικό κατά το οποίο η μικρή της κόρη Ουρανία κινδύνεψε από μια ακατάσχετη αιμορραγία στη μύτη. Καθώς δεν βρήκε τον σύζυγο της στη δουλειά για να έρθει να βοηθήσει, αναγκάστηκε να αρχίζει να φωνάζει από το παράθυρο σε βοήθεια. Ένας Αιγύπτιος γείτονας, ο Γιούνες, την βοήθησε κουβαλώντας το κορίτσι μέχρι το φαρμακείο και φέρνοντας τον γιατρό. Αφού η περιπέτεια τελείωσε αίσια, όταν η Αριάγνη διηγήθηκε στον άντρα της τι έγινε, το μόνο σχόλιο του ήταν η αποδοκιμασία του για το γεγονός οτι ένας μαύρος άγγιξε την κόρη του. (το απόσπασμα του σχολικού βιβλίου μπορείτε να το βρείτε εδώ.)

Τα συναισθήματα: Αρχικά αισθανόμαστε χαρά και ανακούφιση που η ιστορία είχε αίσιο τέλος και η υγεία της μικρής Ουρανίας δεν κινδύνευσε περισσότερο. Μεγάλη είναι η  αγανάκτηση για την αντίδραση του πατέρα και τις προτεραιότητες που βάζει στη ζωή του (το παν είναι να μην ακουμπήσει ένας μαύρος την κόρη του και όχι το αν η κόρη του είναι καλά). Φυσικά στην αρχή αγωνιούμε για την εξέλιξη της ιστορίας και αν τελικά η Ουρανία θα γίνει καλά. Συγκινούμαστε με την αφελή και άγαρμπη αντίδραση του Γιούνες να σπάσει την πόρτα και να σύρει τον γιατρό για να γιατρέψει το κορίτσι. Θυμώνουμε με τον Διονύση που έλειπε από την δουλειά και χαρτόπαιζε. Αισθανόμαστε ελπίδα που υπάρχουν ακόμα άνθρωποι με τις σκέψεις της Αριάγνης αλλά ανησυχούμε που υπάρχουν άνθρωποι με την στάση ζωής του Διονύση.

Πιθανοί κίνδυνοι: Μετά από αυτήν την περιπέτεια φοβόμαστε ότι ίσως η Αριάγνη να έχει μεγάλα προβλήματα στη σχέση με τον άντρα της, ο οποίος ίσως να την κατηγορεί για πολύ καιρό για αυτό που έγινε (ότι δηλαδή άφησε έναν μαύρο να βοηθήσει την κόρη του). Οι συχνοί καβγάδες που ίσως προκύψουν θα χαλάσουν το ισορροπημένο κλίμα της οικογένειας.

Επίσης, είναι πολύ πιθανό οι ρατσιστικές απόψεις του πατέρα να περάσουν και στα μικρότερα παιδιά, όπως έχει γίνει ήδη με τον μεγαλύτερο γιο της οικογένειας.

Θετικά σημεία: Διαβάζοντας το απόσπασμα αυτό κάποιος με ρατσιστικές αντιλήψεις, είναι πιθανό να αναθεωρήσει τις απόψεις του και να διαπιστώσει ότι ένας συμπονετικός άνθρωπος θα σε βοηθήσει σε μια δύσκολη στιγμή, άσχετα αν έχει διαφορετική εθνικότητα / χρώμα / θρησκεία.

Εναλλακτικές υποθέσεις: Θα μπορούσε ο Διονύσης να είναι στο σπίτι εκείνη την στιγμή και να μπορέσει να στηρίξει την οικογένεια του ή τουλάχιστον θα μπορούσε να μην χαρτοπαίζει ώστε να τον βρει η Αριάγνη στο τηλέφωνο και να τρέξει στο σπίτι.

Μια άλλη τροπή της ιστορίας θα ήταν ο Διονύσης να ευχαριστούσε θερμά τον Γιούνες που έσωσε την κόρη του και να καταλάβαινε πόσο λάθος ήταν που κατηγορούσε τόσον καιρό τους γηγενείς.

Συμπεράσματα – κρίσεις: Η θέση της γυναίκας, ακόμα και μέσα στο σπίτι το οποίο υποτίθεται ότι είναι το δικό της πεδίο δράσης, είναι περιορισμένη. Ενώ η άποψη της είναι διαμετρικά αντίθετη από αυτήν του άντρα της δεν την εκφράζει φανερά. Ό,τι μαθαίνουμε για τις σκέψεις της Αριάγνης είναι μέσα από τις σκέψεις της, τις οποίες δεν φανερώνει σε κανέναν. Η γυναίκα, ακόμα κι αν κάνει κάτι για το καλό της οικογένειας, πρέπει να αντιμετωπίσει την απαξίωση του άντρα αν η πράξη αυτή είναι αντίθετη με τα δικά του πιστεύω.

Διαπιστώνουμε όμως ταυτόχρονα, ότι μπροστά στο μητρικό ένστικτο για την προστασία του παιδιού της, μια μητέρα δεν θα σκεφτεί τίποτα, ούτε την πιθανή σύγκρουση με τον άντρα της, ούτε κάποιο πιθανό ρεζίλεμα στην κοινωνία (η Αριάγνη βγήκε στο παράθυρο και φώναζε για βοήθεια χωρίς να σκεφτεί τι θα πει ο κόσμος).

Η γυναίκα παρουσιάζεται χωρίς η γνώμη της να μετράει στις αποφάσεις του σπιτιού ή στην διαπαιδαγώγηση των παιδιών – για όλα ισχύει αυτό που θα πει ο άντρας – αλλά όταν κληθεί να προστατέψει τα παιδιά της θα αντιδράσει χωρίς να διστάσει να κάνει οτιδήποτε για αυτά.

H γυναίκα και ο ρόλος της στην οικογένεια - Μήδεια, Ευριπίδης

Τα γεγονότα:  Ο Ιάσονας με την Μήδεια και τα δύο παιδιά τους βρίσκονται στην Κόρινθο. Εκεί ο Ιάσονας προδίδει την Μήδεια και θα παντρευτεί την Γλαύκη - κόρη του βασιλιά της Κορίνθου. Η Μήδεια αποφασίζει να τον τιμωρήσει: δηλώνει οτι θα σκοτώσει την μέλλουσα γυναίκα του και τον μέλλοντα πεθερό του καθώς και τα δυο παιδιά τους. Ο χορός προσπαθεί να την μεταπείσει, χωρίς αποτέλεσμα. Ο Αιγαίας την συναντά καθώς επιστρέφει στην Αθήνα και η Μήδεια του λέει οτι μπορεί να τον βοηθήσει να κάνει παιδιά με διάφορα βότανα. Το σχέδιο της Μήδειας ξεκινά: στέλνει δώρα στην Γλαύκη με τα οποία θανατώνεται η ίδια και ο πατέρας της. Στη συνέχεια παίρνει την απόφαση να σκοτώσει τα παιδιά της και αφού προβαίνει στην πράξη αυτή, φεύγει πάνω σε ένα φτερωτό άρμα για την Αθήνα αφήνοντας τον Ιάσονα συντετριμμένο. (ολόκληρο το έργο μπορείτε να το διαβάσετε εδώ και μια εκτενή περίληψη εδώ)

Τα συναισθήματα: Αρχικά, έχουμε πολλά έντονα άσχημα συναισθήματα. Σάστισμα και απορία για το πώς μια μητέρα μπορεί να σκοτώσει τα παιδιά της, μίσος και απέχθεια για την Μήδεια που το διέπραξε. Μεγάλη θλίψη νιώθουμε για τα παιδιά, τα οποία χάσανε την ζωή τους χωρίς να έχουν κάνει κάτι κακό και χωρίς να φταίνε σε τίποτα. Συμπονούμε τον Ιάσονα που ως πατέρας, αισθάνεται τον πόνο της απώλειας των γιων του.

Πιθανοί κίνδυνοι: Ο σημαντικότερος κίνδυνος είναι πως μπορεί κι άλλες μητέρες, έχοντας ως παράδειγμα την Μήδεια, να μιμηθούν τις αντιδράσεις και τις πράξεις της. Επίσης, μετά από αυτά τα γεγονότα, ο Ιάσονας είναι πιθανό να έχει καταστραφεί ψυχολογικά, κάτι που ίσως επηρεάσει αρνητικά στο μέλλον την προσπάθεια του να ξεκινήσει καινούρια οικογένεια. 

Θετικά σημεία: Ο Ιάσονας, έστω και κάπως υποκριτικά και καθυστερημένα ενδιαφέρεται να δώσει χρήματα στην Μήδεια και στα παιδιά για την διαβίωση τους. Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός ότι θεωρούμε πως τα ελάχιστα θετικά σημεία που μπορεί κάποιος να βρει στο έργο, είναι πραγματικά ασήμαντα μπροστά στην τελική, τραγικότατη έκβαση των πραγμάτων.

Εναλλακτικά σενάρια:
    1) Η Μήδεια θα μπορούσε να σκοτώσει μόνο την καινούρια γυναίκα του Ιάσονα.
    2) Η Μήδεια θα μπορούσε να σκοτώσει μόνο τον Ιάσονα.
    3) Η Μήδεια θα μπορούσε να αυτοκτονήσει.
    4) Η Μήδεια θα μπορούσε να πάρει τα παιδιά της και να φύγει στην Αθήνα, στον Αιγαία, χωρίς να σκοτώσει κανέναν.

Συμπεράσματα – κρίσεις: Μια ισορροπημένη οικογένεια ξεκινάει από την ισορροπημένη σχέση μεταξύ του αντρόγυνου. Όταν η γυναίκα προσκολλάται στον σύζυγο με ένα παράφορο πάθος που φτάνει στην εμμονή και καμία σχέση δεν έχει με τα φυσιολογικά συναισθήματα του έρωτα και της αγάπης που πρέπει να υπάρχουν στο ζευγάρι, η γυναίκα τυφλώνεται και φτάνει σε ακραίες αντιδράσεις. Στην Μήδεια συγκρούονται οι ρόλοι της συζύγου και της μητέρας, και επικρατεί το μίσος και η θέληση για εκδίκηση απέναντι στον άντρα και όχι η αγάπη απέναντι στα παιδιά. Η Μήδεια επίσης, εκτός από τις ψυχολογικές, δέχεται και τις κοινωνικές επιδράσεις: ζούσε σε μια εποχή που η γυναίκα αντιμετωπίζεται περισσότερο ως εμπόρευμα παρά ως προσωπικότητα: έπρεπε να δώσει προίκα για να παντρευτεί, ήταν υποχρεωμένη να μένει στο σπίτι χωρίς να έχει δικαιώματα έξω από αυτό. Αλλά και μέσα στα πλαίσια του σπιτιού ήταν υποχρεωμένη να κάνει ό,τι της λέει ο άντρας, να ανέχεται τις κατηγορίες του (ακόμα κι αν δεν φταίει αυτή για κάτι) και μέσα σε όλα αυτά, ο άντρας μπορεί να την παρατήσει για μια άλλη γυναίκα. Ο εξευτελισμός της προσωπικότητας της γυναίκας ήταν τόσο μεγάλος, που η Μήδεια αποφασίζει να τιμωρήσει τον Ιάσονα με τον χειρότερο τρόπο: θα σκοτώσει οτιδήποτε τον κάνει ευτυχισμένο – ακόμα και τα ίδια τα παιδιά τους.
Σε καμία περίπτωση ο Ευριπίδης δεν δικαιολογεί την παιδοκτονία. Αυτό που θέλει να τονίσει είναι ότι η ανισορροπία της κοινωνίας, καταλήγει σε ανισορροπία στην οικογένεια – με καταστρεπτικές μάλιστα συνέπειες. Μια κοινωνία που δεν σέβεται την γυναίκα ως άτομο και άνθρωπο και δεν αναγνωρίζει τον ρόλο της (ο οποίος είναι διαφορετικός και όχι κατώτερος από τον ρόλο του άντρα) θα αντιμετωπίσει ακραίες καταστάσεις.
Ευθύνη όμως έχει και ο άντρας: ο σεβασμός στο πρόσωπο της γυναίκας του και μητέρας των παιδιών του θα όφειλε να ήταν μεγαλύτερος – έπρεπε να λάβει υπ’ όψιν του τα συναισθήματα της γυναίκας του και τι αντίκτυπο έχουν οι πράξεις του στην οικογένεια του.

Η θέση της γυναίκας στους ανατολικούς λαούς μέσα από άρθρα της επικαιρότητας

Τα γεγονότα: Η 14χρονη Μαλάλα είναι μια μαθήτρια που ζει στην Mignora του Πακιστάν, σε μια περιοχή που την εξουσιάζουν οι Ταλιμπάν, οι οποίοι έχουν βομβαρδίσει τα σχολεία της περιοχής και έχουν απαγορεύσει στις γυναίκες το δικαίωμα στην μόρφωση, ακόμα και να πηγαίνουν στην αγορά. Η Μαλάλα, με την υποστήριξη του πατέρα της, έδωσε πολλές συνεντεύξεις για να κάνει γνωστό το πρόβλημα της περιοχής της και πολλοί διεθνείς οργανισμοί στήριξαν την προσπάθεια της να υπερασπιστεί το δικαίωμα των κοριτσιών στην μόρφωση. Οι Ταλιμπάν την απειλούσαν συνεχώς για να σταματήσει μέχρι που στις 9 Οκτωβρίου την πυροβόλησαν 2 φορές στο κεφάλι, μέσα στο λεωφορείο στο οποίο βρίσκονταν μαζί με άλλα παιδιά. Οι αντιδράσεις και οι καταδίκες της πράξης αυτής ήταν πολλές. Η Μαλάλα μεταφέρθηκε σε νοσοκομείο της Μ. Βρετανίας, και η κατάστασή της παραμένει κρίσιμη. Αστυνομικοί είναι υπεύθυνοι για την ασφάλεια της, καθώς οι Ταλιμπάν έχουν δηλώσει οτι κάποια στιγμή θα την σκοτώσουν. (το κείμενο στο οποίο δουλέψαμε, μπορείτε να το διαβάσετε εδώ)

Τα συναισθήματα: αισθανόμαστε οργή και θυμό για την εξέλιξη αυτής της ιστορίας, όπου ένα κορίτσι διεκδίκησε πράγματα αυτονόητα και οι Ταλιμπάν προσπάθησαν να την σκοτώσουν. Αγανακτούμε με αυτές τις παράλογες και ακραίες πράξεις βίας των Ταλιμπάν. Θαυμάζουμε το θάρρος της Μαλάλα κι αισθανόμαστε ανακούφιση όταν διαπιστώνουμε ότι πολλοί διεθνείς οργανισμοί, πολιτικοί, αλλά και απλός κόσμος την στηρίζει στην προσπάθεια της. Φυσικά στεναχωριόμαστε για την επικίνδυνη κατάσταση στην οποία βρίσκεται η υγεία της.

Πιθανοί κίνδυνοι: Βλέποντας την κατάληξη της προσπάθειας της Μαλάλα, πολλοί μπορεί να δειλιάσουν να διεκδικήσουν μόρφωση για τα κορίτσια στο Πακιστάν γιατί θα φοβηθούν για την ζωή των ίδιων και της οικογένειας τους. Όταν η αντίδραση σε ένα τέτοιο καθεστώς σταματήσει να υπάρχει, τότε αυτή η κατάσταση θα συνεχίζεται στο μέλλον.

Θετικά σημεία: Ένα θετικό σημείο είναι ότι υπάρχουν στο Πακιστάν άνθρωποι οι οποίοι διεκδικούν μια καλύτερη ποιότητα ζωής γενικά αλλά και ειδικότερα για τις γυναίκες. Επίσης πολύ θετικό είναι ότι διεθνείς οργανισμοί, πολιτικοί, διάσημοι ηθοποιοί και τραγουδιστές αλλά και απλός κόσμος υποστηρίζει τις προσπάθειες της Μαλάλα να αλλάξει η κατάσταση στο Πακιστάν. Όσο πιο γνωστό γίνεται ένα πρόβλημα παγκοσμίως, τόσο πιο πιθανό είναι βρεθεί λύση.

Εναλλακτικές λύσεις: οι παγκόσμιοι οργανισμοί που είναι υπεύθυνοι για τα δικαιώματα των παιδιών και των γυναικών (Unesco, Unicef, O.H.E κ.α) πρέπει να επέμβουν πιο άμεσα και αποτελεσματικά σε χώρες που τόσο βασικά δικαιώματα, όπως αυτό της πρόσβασης στην εκπαίδευση, καταπατούνται απροκάλυπτα.

Συμπεράσματα – κρίσεις: Στα καθεστώτα των Ταλιμπάν οι γυναίκες δεν έχουν κανένα απολύτως δικαίωμα και αντιμετωπίζονται λίγο πολύ ως υπηρέτριες χωρίς δικαιώματα (στην καλύτερη περίπτωση) ή πράγματα. Ο φόβος για την ζωή τους είναι το μόνο συναίσθημα που τις κυριεύει, γιατί σε οποιαδήποτε περίπτωση θα κατηγορήσουν και θα τιμωρήσουν αυτές, τις περισσότερες φορές μάλιστα άδικα. Συχνά ακούμε και διαβάζουμε για περιπτώσεις γυναικών σε ανατολικά καθεστώτα που έμειναν έγκυες από βιασμό και τιμωρήθηκαν γιατί έμειναν έγκυες εκτός γάμου. (!)

Και στην Ελλάδα, μέχρι την δεκαετία του 1950 περίπου, δεν ήταν συνηθισμένο φαινόμενο τα κορίτσια να πηγαίνουν στο σχολείο. Η διαφορά όμως ήταν ότι δεν απαγορευόταν από την κυβέρνηση (και σίγουρα δεν βομβάρδιζαν τα σχολεία για να τα γκρεμίσουν) απλά η καθιερωμένη αντίληψη ήταν ότι τα κορίτσια έπρεπε να ασχολούνται μόνο με τις δουλειές του σπιτιού και το μεγάλωμα των παιδιών. Πολλοί μάλιστα πατεράδες της εποχής δεν άφηναν τις κόρες του να συνεχίσουν στο Γυμνάσιο γιατί φοβόντουσαν μήπως «ξεστρατίσουν» και αποκτήσουν άλλα ενδιαφέροντα εκτός της δημιουργίας οικογένειας.

Η γυναίκα και ο ρόλος της σε οριακές καταστάσεις επιβίωσης μέσα από μαρτυρίες προσφύγων του 1922

Τα γεγονότα: Η πρόσφυγας Κ. Καλλίδου αναφέρει ότι έμειναν 2 εβδομάδες μέσα στο καράβι μέχρι να φτάσουν στον Πειραιά. Εκεί, τους κρατήσαν 20 μέρες μέσα σε περιφραγμένες με σύρματα εκτάσεις σε κατάσταση καραντίνας, τους κουρέψανε και τους γδύσανε για την αποφυγή ασθενειών. Στη συνέχεια τους πήγαν με καράβι στην Θεσσαλονίκη και τους εγκατέλειψαν εκεί, όπου αναγκάστηκαν να ζητιανέψουν για να ζήσουν. Αργότερα τους τοποθέτησαν προσωρινά σε στρατιωτικούς θαλάμους και τελικά τους έχτισαν σπίτια. (ολόκληρη την μαρτυρία μπορείτε να την διαβάσετε εδώ)

Τα συναισθήματα: Για την περιπέτεια της προσφυγοπούλας (αλλά και όλων των προσφύγων) αισθανόμαστε αρχικά μια μεγάλη συμπόνια για τους ανθρώπους αυτούς που πέρασαν τόσα πολλά στη ζωή τους. Στεναχωριόμαστε για τις άσχημες καταστάσεις που αντιμετώπισαν και αισθανόμαστε και μια οργή που δεν βρέθηκε μια αμεσότερη και καλύτερη λύση για την αποκατάσταση αυτών των ανθρώπων από την πρώτη στιγμή που ήρθαν στην χώρα μας. Παρ’ όλα αυτά, χαιρόμαστε και ανακουφιζόμαστε που στο τέλος μπαίνουν σε ένα σπίτι και σιγά σιγά συνηθίζουν την καινούρια τους ζωή. Τέλος, τους θαυμάζουμε για την ψυχική δύναμη που έδειξαν και δεν το έβαλαν κάτω στις δύσκολες αυτές συνθήκες.

Πιθανά προβλήματα: Από την έλευση τόσο μεγάλου αριθμού προσφύγων είναι πιθανό να είχαμε πολλές κοινωνικές αναταραχές στην Ελλάδα σχετικά με αντιδράσεις για τον τρόπο και τον τόπο της αποκατάστασης τους. Οι αρρώστιες, οι θάνατοι από ασιτία και η έλλειψη στέγασης είναι ένα άλλο πρόβλημα που θα παρουσιάστηκε. Ακόμη οι πρόσφυγες, ταπεινωμένοι και εξευτελισμένοι καθώς ήταν ίσως να δημιουργούσαν άσχημες καταστάσεις στην χώρα από αντίδραση στις περιπέτειες τους. Επίσης, μεγάλη ήταν η πιθανότητα να εμφανιστούν φαινόμενα κοινωνικού ρατσισμού ανάμεσα σε πρόσφυγες και γηγενείς. Τέλος, υπήρχε ο κίνδυνος επιδρομής γειτονικών λαών στις βόρειες περιοχές που κατοικούσαν οι πρόσφυγες (Μακεδονία, Θράκη) λόγω της ελλιπούς ασφάλειας που θα υπήρχε στις περιοχές αυτές

Θετικά σημεία: Οι γηγενείς κατανοούσαν την δύσκολη θέση στην οποία βρίσκονταν οι πρόσφυγες και προσπαθούσαν να τους βοηθήσουν, έστω και πετώντας μόνο ένα κέρμα όταν αυτοί αναγκάζονταν να ζητιανέψουν. Παρά τις τεράστιες δυσκολίες, η πίστη που είχαν οι πρόσφυγες δεν χάθηκε – αντίθετα μάλιστα ίσως να ενδυναμώθηκε. Σε βάθος χρόνου χτιστήκανε σπίτια για τους πρόσφυγες – το κράτος δεν αδιαφόρησε για αυτούς. Επίσης, οι πρόσφυγες έχοντας περάσει αμέτρητες δυσκολίες οι αξίες που θα μεταδώσουν στα παιδιά τους δεν θα αφορούν την συσσώρευση υλικών αγαθών γιατί μέσα από τις τόσες δυσκολίες έχουν μάθει να δίνουν σημασία στα πράγματα που πρέπει.

Εναλλακτικές λύσεις: θα μπορούσε το κράτος να οργανωθεί καλύτερα και γρηγορότερα για την αντιμετώπιση αυτής της κατάστασης. Μπορούσε να παρέχει φαγητό, ρουχισμό και υποδήματα από την πρώτη στιγμή άφιξης των προσφύγων. Επίσης έπρεπε να λάβει υπ’ όψιν του τον ψυχολογικό παράγοντα και την άσχημη κατάσταση στην οποία βρίσκονταν οι πρόσφυγες και να βελτιώσει τις προσωρινές συνθήκες διαβίωσης τους.

 Η αντιμετώπιση των γηγενών θα μπορούσε να είναι πιο συμπονετική απέναντι τους και να τους υποστηρίξει στην δύσκολη αυτή κατάσταση.

Συμπεράσματα – κρίσεις: Οι περισσότερες μαρτυρίες προσφύγων που έχουμε για τα πρώτα χρόνια της εγκατάστασης τους στην Ελλάδα είναι από γυναίκες. Αυτό συμβαίνει γιατί πολλοί άντρες σκοτώθηκαν από τους Τούρκους ή πιάστηκαν αιχμάλωτοι για να δουλέψουν ως εργάτες ή κατέληξαν στα τάγματα εργασίας. Έτσι, όλο το βάρος και οι ευθύνες  για την επιβίωση έπεσαν στις γυναίκες. Ενώ ο ρόλος της γυναίκας ήταν γενικά περιορισμένος στις υποθέσεις του σπιτιού, ξαφνικά καλείται να αντιμετωπίσει καινούριες καταστάσεις και μάλιστα σε ξένο έδαφος χωρίς την υποστήριξη του συζύγου της ή όλης της οικογένειας της. Έτσι, εύκολα κάποιοι μπορεί να την εκμεταλλευτούν. Η γυναίκα - πρόσφυγας που δεν έχει ξαναδουλέψει στην ζωή της (ή έχει δουλέψει μόνο σε αγροτικές εργασίες) φτάνοντας στην Αθήνα ή σε οποιαδήποτε άλλη ελληνική πόλη θα ζητήσει οποιαδήποτε εργασία και θα πιστέψει οτιδήποτε της πουν μπροστά την ανάγκη της για επιβίωση.

Στη σημερινή εποχή το φαινόμενο αυτό δεν έχει εκλείψει: πέρα από τις περιοχές που μαστίζονται από τον πόλεμο συχνό είναι πια το φαινόμενο της σεξουαλικής εκμετάλλευσης των γυναικών, κυρίως από χώρες της Ασίας και της Νοτιοανατολικής Ευρώπης, οι οποίες θέλοντας να βοηθήσουν οικονομικά την οικογένεια τους εμπιστεύονται αυτούς που τους υπόσχονται επαγγελματική αποκατάσταση σε κάποια άλλη χώρα και τελικά καταλήγουν στην πορνεία, χωρίς περιθώριο αντίδρασης γιατί βρίσκονται ξένες σε μια ξένη χώρα.

Η γυναίκα και η θέση της στην πολιτική ζωή μέσα από τα ελληνικά συντάγματα του 1844 και του 1864

Τα γεγονότα: Σύμφωνα με το πρώτο σύνταγμα της Ελλάδας, το οποίο καταρτίστηκε το 1844, δικαίωμα ψήφου κατείχαν μόνο οι άντρες που ήταν πάνω από 25 χρονών, κατείχαν περιουσία ή εργάζονταν στην περιοχή όπου εξασκούσαν τα πολιτικά τους δικαιώματα. Οι γυναίκες δεν είχαν δικαίωμα ούτε εκλέγειν ούτε εκλέγεσθαι. (το κείμενο και τα στοιχεία με τα οποία δουλέψαμε μπορείτε να τα δείτε εδώ)

Τα συναισθήματα: Οι ίδιες οι γυναίκες είναι πολύ πιθανό να ένιωσαν μια πικρία για την παραγκώνιση τους από την πολιτική ζωή, ειδικά αν κάποιος αναλογιστεί ότι κατά την διάρκεια της επανάστασης του 1821 έδειξαν κι αυτές θάρρος και βοήθησαν με τον τρόπο τους στην επιτυχή έκβαση του αγώνα. Εμείς, οι σύγχρονοι αναγνώστες αισθανόμαστε την ίδια πικρία, γιατί ένα μεγάλο μέρος των πολιτών αποκόπτεται από την διαδικασία εκλογής εκπροσώπων και ως εκ τούτου και από την λήψη αποφάσεων που τον ενδιαφέρουν άμεσα.

Πιθανά προβλήματα: Από αυτήν την πλήρη εξαίρεση των γυναικών από την πολιτική ζωή της χώρας μπορούν να προκληθούν πολλές κοινωνικές αναταράξεις, τόσο μεταξύ αντρών και γυναικών για το αν και με ποιον τρόπο πρέπει αυτές να ψηφίζουν, αλλά και μεταξύ αντρών που έχουν διαφορετική άποψη για το συγκεκριμένο θέμα. Επίσης με το να μην δοθεί λύση με την κατάρτιση των δύο πρώτων συνταγμάτων, το πρόβλημα παρατείνεται στο μέλλον και μπορεί να ξεσπάσει σε μια άσχημη συγκυρία για την χώρα και να μην μπορέσει να το διαχειριστεί.

Θετικά σημεία: Έστω και για μια ορισμένη ομάδα πολιτών, καταχωρούνται συνταγματικώς συγκεκριμένα δικαιώματα και ελευθερίες - η εποχή που ο βασιλιάς διέταζε και βασίλευε απροκάλυπτα, έχουν περάσει.

Εναλλακτικές λύσεις: Θα μπορούσε να υπάρχει στο σύνταγμα πρόβλεψη, ώστε να δοθεί σε ορισμένες γυναίκες το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι και σε όλες τις γυναίκες το δικαίωμα να ψηφίσουν μόνο αυτές τις γυναίκες. Με αυτόν τον τρόπο οι γυναίκες δεν θα ένιωθαν παραγκωνισμένες από την πολιτική ζωή και θα εντάσσονταν σιγά σιγά στις πολιτικές διαδικασίες του τόπου. Θα εξοικειώνονταν ομαλά με τα θέματα που απασχολούσαν την πολιτική ζωή της χώρας και έτσι θα είχαν να προτείνουν σωστές λύσεις. Επίσης, με αυτόν τον τρόπο θα είχαμε λιγότερες συγκρούσεις ανδρών πολιτικών για το θέμα της γυναικείας ψήφου και λιγότερες κοινωνικές αναταραχές.

Συμπεράσματα - Κρίσεις: Ενώ η γυναίκα έχει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στην κοινωνική ζωή ως υπεύθυνη του σπιτιού αλλά και σε δύσκολες περιόδους (επανάσταση 1821) δεν αναγνωρίζεται η πολιτική της ιδιότητα. Το σύνταγμα του 1844 αναφέρει ότι «όλοι οι Έλληνες είναι ίσοι απέναντι στο νόμο» και έτσι αποκλείει όλες τις γυναίκες αφού δεν παραχωρεί σε αυτές τα ίδια πολιτικά δικαιώματα. Ένας πιθανός λόγος που συνέβη αυτό είναι η άποψη των περισσότερων αντρών για την φύση και την νοημοσύνη της γυναίκας, την οποία θεωρούσαν ανάξια να ασχοληθεί με σημαντικά πράγματα, όπως η πολιτική. Χαρακτηριστική είναι η άποψη του Εμ.Ροϊδη: «Δύο επαγγέλματα αρμόζουν εις τας γυναίκας. Εκείνα της νοικοκυράς και της εταίρας.».

Ωστόσο, το κλίμα αλλάζει από τα τέλη του 19ου αιώνα κυρίες με επιδράσεις κοινωνικών και πολιτικών παραγόντων: το 1887 η Καλιρρόη Παρρέν εκδίδει την «εφημερίδα των κυριών», παρά τα υβριστικά, ειρωνικά και απειλητικά σχόλια που λαμβάνει. Όμως και το γενικότερο κλίμα στην Ευρώπη ευνοεί την διεκδίκηση της γυναικείας συμμετοχής στα πολιτικά πράγματα: αυτήν την περίοδο εκδηλώνεται το κίνημα των «σουφραζέτων» σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες. Αρκετές χώρες δίνουν δικαίωμα ψήφου στις γυναίκες στις αρχές του 20ου αιώνα (Ρωσία 1917, Μ.Βρετανία 1928, Η.Π.Α 1920, Αυστραλία 1902) κι έτσι οι παγκόσμιες επιδράσεις δίνουν και στην χώρα μας μια ώθηση στο σχετικό θέμα. Ήδη, το 1921, ο πρωθυπουργός Γούναρης υπόσχεται ψήφο στις γυναίκες. Υποβάλλει αμέσως ανάλογη πρόταση στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση, αλλά η πρόταση δεν συγκεντρώνει την απαιτούμενη πλειοψηφία της Βουλής γιατί οι αντιρρήσεις των ανδρών εκπροσώπων είναι ακόμα πολύ ισχυρές.

Πλήρες δικαίωμα εκλέγειν και εκλέγεσθαι δίνεται τελικά στις γυναίκες το 1952 και το 1975 το σύνταγμα αναφέρει ρητά ότι: «όλοι οι Έλληνες και οι Ελληνίδες είναι ίσοι ενώπιον τον νόμου», 130 χρόνια μετά το πρώτο σύνταγμα της νεότερης Ελλάδας.

Η γυναίκα μέσα από την τέχνη του 18ου αιώνα

   

(Jean - Honore Fragonard, Το κλεμμένο φιλί, 1765-1770. Ερμιτάζ, Αγία Πετρούπολη)

     Στον πίνακα αυτό του Φραγκονάρ παρατηρούμε μια σκηνή που εκτυλίσσεται ανάμεσα σε ένα αγόρι και ένα κορίτσι. Το αγόρι έχει μπει κρυφά στο δωμάτιο του κοριτσιού και της κρατάει το χέρι φιλώντας την στο μάγουλο. Το κορίτσι έχει την ίδια επιθυμία, γιατί δεν αρνείται το φιλί, όμως ταυτόχρονα έχει την ανησυχία μήπως και τους δουν οι τρεις γυναίκες που βρίσκονται στο διπλανό δωμάτιο (οι οποίες πιθανώς να είναι φίλες της μητέρας της ή/και υπηρέτριες και γκουβερνάντες). Το φοβισμένο, γεμάτο ανησυχία βλέμμα της που κοιτάει προς την μεριά της ανοιχτής πόρτας το φανερώνει.

     Είναι βέβαιο ότι τόσο το κορίτσι όσο και το αγόρι ανήκουν στην αριστοκρατία της εποχής: τα ρούχα τους είναι προσεγμένα, καθαρά, και φαίνεται να είναι ραμμένα από ακριβά υφάσματα, η κοπέλα περνάει την ώρα της κεντώντας και το δωμάτιο δείχνει μεγάλο πλούτο με τα φροντισμένα έπιπλα, τις πολυτελείς κουρτίνες και το μεγάλο χαλί.
     Ο τρόπος που χρησιμοποιούνται τα χρώματα είναι σημαντικός. Η πιο φωτεινή φιγούρα είναι αυτή του κοριτσιού, που μάλιστα επειδή είναι στο κέντρο, σηκώνει αδιαμφισβήτητα το βάρος του πίνακα. Το αγόρι φαίνεται να βγαίνει σχεδόν από το σκοτάδι, ενώ εξ’ ίσου θαμπές είναι και οι τρεις γυναικείες μορφές στο βάθος. Σημαντική είναι και η στάση του σώματος της κοπέλας: η μισή γέρνει προς το αγόρι και η μισή θέλει να μείνει καθισμένη στην πολυθρόνα.

 Η πιο πιθανή σκέψη της κοπέλας είναι: «Θα μας δούνε, θα μας δούνε!» ενώ μια πιθανή σκέψη του αγοριού: «Αχ και να σε παντρευόμουν!». Η κοινή σκέψη που έχουν και τα δύο πρόσωπα θα μπορούσε να είναι: «Μακάρι να μην χρειαζόταν να κρυβόμαστε!»

     Εάν η σκηνή ήταν αντίστροφη, δηλαδή αν το κορίτσι προσπαθούσε να φιλήσει κρυφά το αγόρι την ώρα που αυτό ήταν μόνο του με κάποια επίβλεψη στο βάθος, το αγόρι ίσως να είχε κι αυτό το ίδιο φοβισμένο ύφος γιατί δεν θα ήθελε να τους δούνε και να μπει σε κίνδυνο η υπόληψη της κοπέλας. Μπορεί όμως, επειδή ζει σε μια ανδροκρατούμενη κοινωνία και γνωρίζει ότι αυτός άμεσα δεν θα τιμωρηθεί, να ανταποδώσει το φιλί  χωρίς να ανησυχήσει για τίποτε άλλο.

     Παρατηρώντας τον πίνακα μπορούμε να φτάσουμε σε κάποια συμπεράσματα για την θέση της γυναίκας στην αριστοκρατική Ευρώπη του 17ου αιώνα. Το κορίτσι παρουσιάζεται συνεσταλμένο, ντροπαλό και αναγκάζεται να καταπιέσει τα συναισθήματα της αγάπης που νιώθει για το αγόρι γιατί την κυριεύει το συναίσθημα ανησυχίας μήπως τους ανακαλύψουν. Και το αγόρι έχει την ίδια ανησυχία αλλά παρουσιάζεται πιο τολμηρό και αποφασισμένο, με αυτοπεποίθηση. Η κοινωνία όμως θα κατηγορήσει περισσότερο (αν όχι μόνο) αυτήν και όχι το αγόρι, γι’ αυτό οφείλει να προσέχει περισσότερο. Διακρίνουμε επίσης μια στέρηση ελευθερίας: ενώ το αγόρι έχει μια ελευθερία να ξεφύγει από την ασχολία του για να επισκεφτεί στα κρυφά το κορίτσι, η κοπέλα είναι υποχρεωμένη να καθίσει μέσα στο σπίτι, με άλλες γυναίκες στο διπλανό δωμάτιο για να την επιβλέπουν.

     Με αφορμή τον πίνακα και τα συμπεράσματα οδηγούμαστε και σε νέες σκέψεις. Διαπιστώνουμε πόσο ισχυροί είναι οι άτυποι κοινωνικοί κανόνες κάθε κοινωνίας και κάθε εποχής και πόσο φόβο μπορεί να προκαλεί μέχρι και η μικρή πιθανότητα παραβίασης τους. Επίσης, σε μια κατάσταση όπου συνυπεύθυνοι είναι ένας άντρας και μια γυναίκα, η γυναίκα είναι αυτή η οποία θα κατηγορηθεί, θα «ατιμασθεί» και θα αποκτήσει «κακό όνομα».

Ωστόσο, κάνουμε και μία άλλη διαπίστωση: οι σχέσεις αγάπης που σύναπταν οι νέοι τότε, είχαν σε μεγαλύτερο βαθμό τα χαρακτηριστικά του σεβασμού, της ηθικής, της τιμής. Το αγόρι φοβάται να συναντήσει φανερά την κοπέλα, γιατί πιθανώς να φοβάται μην την εκθέσει. Φυσικά υπάρχουν και σήμερα αυτές οι αρχές αλλά πολύ συχνά πλέον λείπει το στοιχείο του ενδιαφέροντος για τα συναισθήματα και τους κινδύνους που μπορεί να υποπέσει ο ένας από την συμπεριφορά του άλλου (κυρίως στην αρχή της σχέσης).